به گزارش خبرنگار مهر در کرمانشاه، در دشت پهناور بیستون در اعصار و قرون متمادی مردمانی بودند که خوب می اندیشیدند، خوب می ساختند و خوب می زیستند که با رفتنشان از این جهان میراثی ماندگار و با شکوه و زیبا از خود به یادگار گذاشتند.

عوامل مختلفی از جمله قداست کوه بیستون، شرایط مطلوب آب و هوا و واقع شدن این محل در نزدیکی بین النهرین و بر سر راه های مهم باعث شده تا این منطقه همواره در دوران تاریخی مورد توجه شاهان و فرمانروایان بیشماری قرار گیرد که از خود آثار و یادگارهایی در دل و دامنه کوه بیستون برجای گذاشتند.

یکی از ارزشمندترین این یادگارها، کتیبه و نقش برجسته داریوش اول است که در روزگار داریوش هخامنشی بر دامنه این کوه حک شده است.

این کتیبه که به خط میخی و سه زبان فارسی باستان، ایلامی و اکدی یا بابلی نو نگاشته شده 22 متر طول و 7.8 متر عرض دارد.

این کتیبه، کتیبه ای است که به زبان فارسی باستان که در زمان داریوش اختراع شد، نوشته شده است و ایرانیان تا قبل از آن متون خود را به زبانهای ایلامی، آرامی و بابلی می نوشتند.

در ابتدای کتیبه داریوش، ابتدا به معرفی خود و خاندانش می پردازد و می گوید: "منم داریوش شاه، پسر ویشتاسپ، یک هخامنشی، شاه شاهان، من اکنون شاهم در پارس".

داریوش شاه می گوید: "پدرم ویشتاسپ بود که پدر ویشتاسپ، آرشام است، پدر آرشام آریارمنه بود، پدر آریارمنه چیش پیش بود، پدر چیش پیش هخامنش بود".

داریوش شاه می گوید: "از این روی ما خود را هخامنشی می نامیم که ما از دیرباز نژاده بودیم، از دیرباز خاندان ما شاهی بود" و می گوید: "هشت تن از خاندان ما پیش از ما شاه بودند، من نهمین شاه هستم. ما از دو تیره شاه بودیم."

این کتیبه تا پایان ستون چهارم متن فارسی باستان رویدادهای نخست پادشاهی داریوش را بازگو می کند که دارای ارزش تاریخی والایی است.

ستون پنجم تکلمه ای بر کتیبه قبلی و دربرگیرنده گزیده ای از رویدادهای سالهای دوم و سوم پادشاهی اوست. پس از این با احترام از اهورامزدا و بخشش او سخن می راند که تا پایان کتیبه بارها تکرار می شود.

پس از آن داریوش به معرفی 23 سرزمین تابعه خود می پردازد و در ادامه با ثبت دقیق زمان و تقویم به شرح نبرد با شورشگرانی می پردازد که در نخستین سال پادشاهی وی به دروغ ادعای پادشاهی کرده و کشور را به آشوب کشانده اند.

در این کتیبه علاوه بر موارد گفته شده نکات بسیار مهم دیگری از جمله پیروزی که در 19 جنگ نصیب داریوش شد، طغیان گئومات و چگونگی سرکوب وی و مغان، دفاع از راستی و پرهیز از دروغگویی، پند و اندرز به شاهان و آیندگان که کتیبه را می خوانند، انتشار متن کتیبه در سراسر امپراطوری هخامنش، دعای نیک در حق کشور و مردم و ... بیان شده است.

در وسط بالای این کتیبه بزرگ نقش برجسته داریوش با 5.5 متر طول و سه متر عرض حک شده است و در سمت چپ نقش برجسته، تصویر تمام قد داریوش به ارتفاع 1.78 متر حجاری شده است. داریوش تاج کنگره داری بر سر و پیراهن بلندی بر تن دارد و ریش او مجعد و چهارگوش است.

تصویر نمادینی از اهورامزدا در بالای سر اسیران در حال اهدای حلقه قدرت به داریوش حجاری شده و داریوش نیز دست راستش را به نشانه نیایش اهورامزدا بالا برده است.

در این نقش برجسته، داریوش پای چپش را بر روی سینه گئومات مغ، شورشی مشهوری که بردیا برادر کمبوجیه شاه هخامنشی را به قتل رساند و خود را شاه نامیده بود نهاده است. در دست چپ داریوش کمانی قرار دارد که در فرهنگ ایران باستان نشانه پادشاهی است.

در پشت سر داریوش، "وینده فره نه" کماندار و "گئوبروه" نیزه دار مخصوص پادشاه و دو تن از کسانی که شاه را در قتل گئومات یاری کرده اند، ایستاده اند. در مقابل داریوش 9 اسیر با گردن و دستهایی از پشت بسته نقش شده اند و در بالای سر هر کدام از این اسیران، در زیر تنه گئومات و بر روی دامن لباس اسیر سوم نام و نقش پادشاه شورشگر، جایی که در آن شورش کرده و محل سرکوب شورش آورده شده است.

این اسیران به روایت کتیبه، کسانی هستند که به دروغ خود را شاه نامیده و عبارتند از؛ گئومات مغ، آسینه خوزی، ندیت بئیر بابلی، مرتیه پارسی، فرورتی مادی، چیسمه تخمه اسگرتی، فراد مروزی، هیزاد پارسی و ارخ ارمنی.

کتیبه و نقش برجسته داریوش به دلیل مطابقت با معیارهای کنوانسیون ثبت جهانی یونسکو در تاریخ 22 تیر ماه سال 1385 در شهر ویلینوس لیتوانی به شماره 1222 در لیست میراث جهانی قرار گرفت.

کتیبه بیستون در 20 کیلومتری شهر کرمانشاه در جاده اصلی تهران - کرمانشاه قرار دارد.